دیده‌بان حقوق بشر: طالبان روزنامه‌نگاران را تهدید، بازداشت و شکنجه می‌کند
دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی تازه اعلام کرد که طالبان در چهار سال گذشته آزادی رسانه و بیان را در افغانستان به‌گونه کامل از میان برده است.
این سازمان گفت که پس از بازگشت طالبان به قدرت، روزنامه‌نگاران افغان با موجی از بازداشت، سانسور، شکنجه و خودسانسوری اجباری روبه‌رو شده‌اند.
در این گزارش که روز پنجشنبه نشر شد، آمده است که استخبارات طالبان و وزارت امر به معروف و نهی از منکر تمام محتوای رسانه‌ای را زیر نظارت دارند و کوچک‌ترین انتقاد از مقام‌های طالبان می‌تواند به بازداشت یا شکنجه خبرنگاران بینجامد.
فرشته عباسی، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر در امور افغانستان، گفته است: «مقام‌های طالبان روزنامه‌نگاران افغان را مجبور می‌کنند گزارش‌های بی‌خطر و از پیش‌تاییدشده تولید کنند. هرکس از خط قرمز عبور کند، با بازداشت خودسرانه و شکنجه روبه‌رو می‌شود.» او گفت که همه خبرنگاران آسیب دیده‌اند، اما زنان بیش از همه قربانی شده‌اند.
شکنجه و محاکمه
در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که دلایل عمده بازداشت خبرنگاران از سوی استخبارات طالبان شامل اتهام جاسوسی، تماس با گروه‌های مخالف و رسانه‌های بین‌المللی یا در تبعید، و گزارش درباره داعش خراسان یا اختلافات داخلی در رهبری طالبان می‌شود.
گزارش گفته که وزارت امر به معروف و اداره استخبارات طالبان، دفاتر رسانه‌ای و منازل روزنامه‌نگاران را بازرسی می‌کنند و ممکن است تلفن‌ها و کمپیوترها را ضبط کرده و به فهرست تماس‌های آنان دسترسی پیدا کنند. روزنامه‌نگاران گفته‌اند که افراد صرفاً به‌دلیل صحبت با رسانه‌ها بازداشت شده‌اند.
در گزارش آمده که طالبان معمولاً از روش‌های فیزیکی برای آزار بازداشت‌شدگان استفاده می‌کند؛ برخی خبرنگاران گفته‌اند آن‌قدر مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند که «دندان‌ها یا استخوان‌های صورت‌شان آسیب دیده است.»
طبق گزارش، آزادی روزنامه‌نگاران بازداشت‌شده نیز گاه مشروط به امضای تعهدی بوده که دیگر به عنوان خبرنگار کار نکنند. یکی از خبرنگاران گفت: «افرادی که آزاد شده‌اند همچنان مشکلات روانی دارند.»
دیده‌بان حقوق بشر گفت که انتشار گزارش‌های انتقادی از مقام‌های طالبان، می‌تواند اتهام جاسوسی را در پی داشته باشد. در مواردی روزنامه‌نگاران قربانی ناپدیدسازی اجباری شده‌اند و خانواده‌های‌شان برای ماه‌ها نتوانسته‌اند با آن‌ها دیدار کنند.
خودسانسوری اجباری
دیده‌بان حقوق بشر گفته است که بسیاری از خبرنگاران در داخل افغانستان به‌دلیل ترس از بازداشت یا اتهام همکاری با رسانه‌های تبعیدی، ناچار شده‌اند تنها رویدادهای رسمی مانند دیدارهای دیپلوماتیک و پروژه‌های دولتی را پوشش دهند.
یک خبرنگار در کابل گفته است که فقط به‌دلیل نادیده‌گرفتن دستور طالبان، دوبار بازداشت شده است.
بربنیاد گزارش، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان بارها رسانه‌ها را بازرسی کرده و خبرنگاران را از فیلم‌برداری یا تصویرگیری از مردم منع کرده است، زیرا به باور این وزارت، تصویر انسان در اسلام «حرام» است.
یک خبرنگار در هرات گفته است: «پس از یک مراسم فرهنگی، تنها اجازه داشتیم عکسی از سالن خالی منتشر کنیم. هیچ چهره‌ای نباید دیده می‌شد.»
دیده‌بان حقوق بشر افزوده است که طالبان خبرنگاران را وادار کرده‌اند تا از واژه‌هایی مانند «امارت اسلامی» به‌جای طالبان استفاده و بیشتر گزارش‌ها را به زبان پشتو منتشر کنند.
برخوردهای متناقض
این نهاد گفته است که محدودیت‌ها در تمام ولایت‌ها یکسان نیست و هر اداره و مقام محلی سیاست خاص خود را دارد.
بر اساس گزارش، در برخی ولایت‌ها مانند قندهار نظارت شدیدتر است، در حالی‌که در ولایت‌های مرکزی و شمالی میزان فشار متفاوت است.
یک خبرنگار گفته است: «می‌توانی به پنجشیر بروی، اما تعقیبت می‌کنند. اگر از قبل هماهنگی نکنی، اجازه گزارش نداری.»
دیده‌بان حقوق بشر همچنین گفته است که حتی تهیه گزارش از مرزهای ایران یا پاکستان نیازمند مجوز و هدایت مستقیم ماموران طالبان است.
همچنین، دیده‌بان حقوق بشر نوشت روزنامه‌نگاران متعلق به اقلیت‌های قومی از جمله هزاره‌ها، معمولا با سخت‌گیری‌های بیشتری روبه‌رو می‌شوند. بنابر این گزارش، یکی از روزنامه‌نگاران هزاره گفت هنگامی که در بازداشت بود، ماموران استخبارات طالبان او را تحقیر کردند و گفتند: «یک بچه هزاره جرأت کرده علیه ما حرف بزند؟ ما با امریکایی‌ها جنگ را بردیم، تو چه کسی هستی؟ تو برای ما هیچ نیستی! هر وقت بخواهیم می‌توانیم تو را از میان برداریم.»
همچنین، در گزارش آمده است که ماموران استخبارات طالبان در مناطق هزاره‌نشین فعال‌ترند.
در کنار این، دیده‌بان حقوق بشر نوشت که طالبان همچنین برنامه‌هایی درباره آموزه‌های مذهبی شیعه را ممنوع کرده‌اند. یک خبرنگار که در حال تهیه گزارشی درباره یک عالم مذهبی شیعه بود، گفت وقتی از مقام‌های برای نظر خواستن درخواست کرد، پیام‌های تهدیدآمیزی دریافت کرد مبنی بر این‌که اگر گزارش را منتشر کند، «زیر شکنجه خواهد مرد».
وضعیت خبرنگاران در تبعید
دیده‌بان حقوق بشر هشدار داده است که ده‌ها خبرنگار افغان در کشورهای پاکستان و ترکیه با خطر اخراج اجباری روبه‌رو هستند.
در پاکستان، بسیاری از آنان بدون اقامت قانونی زندگی می‌کنند و به‌دلیل نداشتن مدارک، از بازداشت و بازگردانده‌شدن به افغانستان در هراس‌اند.
در ترکیه نیز بیشتر خبرنگاران تبعیدی اجازه کار یا اقامت ندارند و در وضعیت شکننده‌ای زندگی می‌کنند.
این نهاد تاکید کرده است که بازگرداندن خبرنگاران افغان به کشورشان نقض اصل «عدم بازگرداندن به خطر» است، زیرا آنان در صورت بازگشت با خطر شکنجه و مرگ روبه‌رو خواهند شد.
هشدار به جامعه جهانی
دیده‌بان حقوق بشر هشدار داده است که در نبود اقدام فوری جامعه جهانی، افغانستان به کشوری بی‌صدا تبدیل خواهد شد.
این نهاد از کشورهای منطقه و جهان خواسته است تا وعده‌های خود برای حمایت از خبرنگاران افغان را عملی کنند و تمام اخراج‌ها و بازگرداندن‌ها به افغانستان را متوقف سازند.
دیده‌بان حقوق بشر از طالبان خواسته است که به بازداشت و شکنجه خبرنگاران، سانسور رسانه‌ها و محدودیت علیه زنان پایان دهند و زمینه فعالیت آزاد رسانه‌ها را فراهم کنند.
دیده‌بان حقوق بشر برای تهیه این گزارش ۱۸ مصاحبه از راه دور با روزنامه‌نگاران افغان در افغانستان و ۱۳ مصاحبه حضوری با روزنامه‌نگاران افغان ساکن ترکیه و سازمان‌های پناهندگان افغان انجام داده است.